ในยุคที่เทคโนโลยีเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว รูปแบบการทำงานของผู้คนก็ไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป จากเดิมที่เราคุ้นชินกับการสมัครงานประจำ มีสัญญา มีสวัสดิการ และเงินเดือนคงที่ ทุกวันนี้เรากำลังเห็นการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ที่คนรุ่นใหม่หันมาเลือกทำงานอิสระมากขึ้น หรือที่เราเรียกกันว่า Gig Economy ซึ่งไม่ใช่แค่กระแสชั่วคราว แต่กำลังกลายเป็นหนึ่งในแรงขับเคลื่อนสำคัญของเศรษฐกิจโลก รวมถึงประเทศไทยด้วย
Gig Economy คืออะไร
คำว่า Gig Economy มาจากคำว่า “Gig” ที่เดิมใช้ในวงการดนตรี หมายถึงการรับงานแสดงแบบครั้งต่อครั้ง ไม่ได้มีการจ้างประจำ ซึ่งต่อมาแนวคิดนี้ถูกนำมาใช้กับการทำงานรูปแบบใหม่ที่ไม่ผูกมัดกับสัญญาระยะยาว แต่เป็นการทำงานตามโปรเจกต์ ตามชิ้นงาน หรือเป็นงานชั่วคราว เช่น ฟรีแลนซ์ นักออกแบบ นักเขียน โปรแกรมเมอร์ ไปจนถึงผู้ขับรถแกร็บ ไรเดอร์ส่งอาหาร หรือผู้รับงานผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ต่าง ๆ
พูดง่าย ๆ ก็คือ Gig Economy คือระบบเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยแรงงานอิสระ โดยคนทำงานสามารถเลือกงานได้เอง กำหนดเวลาทำงานเอง และสร้างรายได้จากหลายช่องทางพร้อมกัน
ทำไม Gig Economy ถึงเติบโตอย่างรวดเร็ว
การที่ Gig Economy ขยายตัวต่อเนื่องไม่ได้เป็นเรื่องบังเอิญ แต่มีหลายปัจจัยที่ทำให้มันเกิดขึ้นจริงในสังคมยุคนี้
1. เทคโนโลยีและแพลตฟอร์มออนไลน์
แพลตฟอร์มอย่าง Grab, Foodpanda, Fiverr, Upwork หรือแม้แต่ TikTok และ YouTube ล้วนเปิดโอกาสให้คนสามารถหารายได้จากการทำงานอิสระได้สะดวกขึ้นกว่าเดิม ไม่ว่าจะเป็นงานส่งอาหาร งานสร้างคอนเทนต์ หรือการขายบริการด้านทักษะเฉพาะ
2. ความยืดหยุ่นในการทำงาน
คนรุ่นใหม่ให้ความสำคัญกับ Work-Life Balance มากขึ้น การทำงานอิสระเปิดโอกาสให้จัดสรรเวลาได้ตามต้องการ ไม่จำเป็นต้องนั่งออฟฟิศ 8 ชั่วโมงเหมือนงานประจำ
3. โควิด-19 เป็นตัวเร่ง
การแพร่ระบาดของโควิด-19 ทำให้หลายบริษัทต้องปรับตัว พนักงานถูกเลิกจ้างจำนวนมาก ขณะเดียวกันการทำงานแบบรีโมตก็กลายเป็นเรื่องปกติ สิ่งเหล่านี้ทำให้หลายคนหันมามองงานอิสระว่าเป็นอีกทางเลือกที่มั่นคงกว่า
4. ความคิดเรื่องอาชีพเปลี่ยนไป
ในอดีต งานประจำถูกมองว่าเป็นความมั่นคง แต่วันนี้คนรุ่นใหม่มองความมั่นคงในอีกมุมหนึ่ง คือการมีทักษะที่ทำให้สามารถทำงานกับใครก็ได้ ไม่ผูกติดกับบริษัทเดียว
คนรุ่นใหม่กับเสน่ห์ของงานอิสระ
ทำไมคนรุ่นใหม่ถึงเลือกงานอิสระมากกว่างานประจำ คำตอบอาจไม่ได้อยู่ที่เงินเพียงอย่างเดียว แต่ยังเกี่ยวกับ “คุณภาพชีวิต” และ “เสรีภาพ” ในการใช้ชีวิต
- เลือกงานได้เอง ไม่จำเป็นต้องทนทำงานที่ไม่ชอบ เพียงเพราะต้องการเงินเดือนปลายเดือน
- รายได้ไม่จำกัด ถ้ามีทักษะและบริหารเวลาเก่ง งานอิสระสามารถสร้างรายได้มากกว่างานประจำหลายเท่า
- อิสระด้านเวลา อยากทำงานดึก ทำงานเช้า หรือทำงานจากที่ไหนก็ได้ ขึ้นอยู่กับการจัดการของแต่ละคน
- สร้างตัวตนและแบรนด์ส่วนตัว ฟรีแลนซ์หลายคนสามารถสร้างชื่อเสียง สร้างแบรนด์ส่วนตัว และต่อยอดไปสู่ธุรกิจของตัวเองได้
สิ่งเหล่านี้ตอบโจทย์วิถีชีวิตของคนรุ่นใหม่ที่อยากมี “ความหมาย” ในการทำงาน มากกว่าการทำเพื่อให้ได้เงินเดือนเท่านั้น
ด้านมืดของ Gig Economy
แม้จะดูสวยหรู แต่งานอิสระก็มีความท้าทายที่หลายคนมองข้าม
- รายได้ไม่แน่นอน ไม่มีเงินเดือนคงที่ ถ้าไม่มีงานเข้ามาก็ไม่มีรายได้
- ขาดสวัสดิการ ฟรีแลนซ์และแรงงานอิสระมักจะไม่ได้รับประกันสังคม สวัสดิการรักษาพยาบาล หรือเงินบำนาญแบบพนักงานประจำ
- การแข่งขันสูง เมื่อใคร ๆ ก็เข้ามาในตลาดได้ง่าย การแข่งขันจึงรุนแรง ทั้งเรื่องราคาและคุณภาพ
- เสี่ยงต่อการถูกเอาเปรียบ บางแพลตฟอร์มตั้งค่าคอมมิชชั่นสูง หรือบางลูกค้าไม่จ่ายเงินตรงเวลา
ตรงนี้ทำให้เห็นว่า Gig Economy แม้จะเป็นอิสระ แต่ก็แลกมากับความไม่แน่นอนที่แต่ละคนต้องรับผิดชอบเอง
Gig Economy ในประเทศไทย
ประเทศไทยเองก็ไม่ต่างจากหลายประเทศที่ Gig Economy เติบโตอย่างชัดเจน โดยเฉพาะในงานบริการและแพลตฟอร์มออนไลน์ เราจะเห็นไรเดอร์ส่งอาหารเต็มท้องถนน เห็นฟรีแลนซ์นักออกแบบ นักเขียน หรือคนทำคอนเทนต์ออนไลน์ที่กลายเป็นอาชีพจริงจัง
ข้อมูลจากหลายสำนักวิจัยชี้ว่า กลุ่มแรงงานอิสระในไทยเพิ่มขึ้นต่อเนื่อง และคาดว่าจะมีสัดส่วนสูงขึ้นเรื่อย ๆ ในอีก 5-10 ปีข้างหน้า โดยเฉพาะในเมืองใหญ่ที่โอกาสในการรับงานมีมากกว่า
อนาคตของงานประจำจะหายไปจริงหรือ
เมื่อ Gig Economy โตขึ้น คำถามที่ตามมาคือ งานประจำจะหายไปไหม คำตอบคือ “ไม่” เพราะงานประจำก็ยังมีความสำคัญในหลายอุตสาหกรรมที่ต้องการความมั่นคงระยะยาว เช่น งานราชการ งานโรงพยาบาล งานโรงงานการผลิต หรือธุรกิจที่ต้องใช้ทีมงานร่วมมือกันอย่างต่อเนื่อง
แต่สิ่งที่จะเปลี่ยนไปคือ สัดส่วนของแรงงานอิสระที่จะมีมากขึ้น และบริษัทเองก็อาจปรับมาใช้โมเดลการจ้างงานแบบ Hybrid คือมีทั้งพนักงานประจำ และแรงงานอิสระที่เข้ามาเสริมในโปรเจกต์เฉพาะ
Gig Economy คืออิสระที่ต้องมีวินัย
หลายคนคิดว่างานอิสระคือชีวิตสบาย แต่ความจริงแล้วมันต้องอาศัย “วินัย” สูงมาก เพราะเมื่อไม่มีเจ้านาย ไม่มีเวลาเข้างาน ไม่มีคนบังคับ ทุกอย่างขึ้นอยู่กับตัวเองทั้งหมด
คนที่ประสบความสำเร็จใน Gig Economy มักจะเป็นคนที่รู้จักจัดการเวลา สร้างเครือข่ายลูกค้า ดูแลสุขภาพการเงิน และไม่หยุดพัฒนาทักษะใหม่ ๆ เพื่อแข่งขันในตลาดที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
Gig Economy ไม่ใช่กระแสชั่วคราวอีกต่อไป แต่มันคือโครงสร้างใหม่ของเศรษฐกิจที่กำลังเติบโตไปทั่วโลก รวมถึงประเทศไทย คนรุ่นใหม่เลือกงานอิสระเพราะต้องการอิสระ เสรีภาพ และความหมายในการทำงาน แต่ในขณะเดียวกัน พวกเขาก็ต้องเผชิญกับความไม่แน่นอนและความเสี่ยงที่มากขึ้น
Gig Economy โตต่อเนื่อง เพราะมันตอบโจทย์ชีวิตยุคใหม่ได้อย่างแท้จริง แต่การจะอยู่รอดในโลกของงานอิสระ ต้องอาศัยมากกว่าความเก่ง นั่นคือความรับผิดชอบ วินัย และการรู้จักบริหารชีวิตตัวเอง เพราะสุดท้ายแล้ว งานอิสระอาจไม่ใช่คำตอบสำหรับทุกคน แต่สำหรับใครที่พร้อมจะรับมือกับความท้าทาย มันก็อาจกลายเป็นทางเลือกที่สร้างอนาคตได้อย่างมั่นคงไม่แพ้งานประจำเลยทีเดียว